Της Ακριβής Βαγενά*
Ο όρος «ψηφιακός νομάδας» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1997 και αργότερα αναγνωρίστηκε ως κοινωνικό φαινόμενο. Ο ψηφιακός νομαδισμός προέκυψε ως ένα σύγχρονο φαινόμενο της κοινωνίας της πληροφορίας η οποία επιτρέπει την απομακρυσμένη εργασία. Οι Digital nomads είναι επαγγελματίες που εργάζονται ψηφιακά μέσω Διαδικτύου, πράγμα που τους επιτρέπει έναν τρόπο ζωής συνεχούς ταξιδιού και εκπατρισμού. Και αφού τα ταξίδια αποτελούν βασικό συστατικό του συγκεκριμένου τρόπου ζωής, αρκετές προσπάθειες γίνονται ώστε να γίνει κατανοητή η δυναμική των Digital Nomads ως τουρίστες.
Ο ψηφιακός νομαδισμός διευκόλυνε την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και προϊόντων. Νέες επιχειρήσεις αναδύονται σε δημοφιλείς νομαδικούς προορισμούς. Οι ψηφιακοί νομάδες έλκονται από τέτοιους χώρους γιατί λειτουργούν ως χώροι δημιουργίας δεσμών με ανθρώπους με κοινό τρόπο ζωής και κοινό τρόπο σκέψης.
Οι ψηφιακοί νομάδες χρησιμοποιούν συχνά κοινούς χώρους εργασίας (Coworking Spaces). Το coworking είναι μια ρύθμιση στην οποία εργαζόμενοι διαφορετικών εταιρειών μοιράζονται έναν χώρο γραφείου, επιτρέποντας εξοικονόμηση κόστους και ευκολία μέσω της χρήσης κοινών υποδομών, όπως εξοπλισμού, υπηρεσιών κοινής ωφελείας και υπηρεσιών υποδοχής και φύλαξης, και σε ορισμένες περιπτώσεις υπηρεσιών αποδοχής δεμάτων.
Ο αριθμός των coworking spaces έχει αυξηθεί σημαντικά. Το 2010, μόνο 21.000 άτομα εργάστηκαν σε κοινούς χώρους εργασίας παγκοσμίως αλλά μέχρι το 2019, ο αριθμός είχε φτάσει τα 2,17 εκατομμύρια! Σε έρευνα που έγινε, ψηφιακοί νομάδες ρωτήθηκαν για τη διαφορά μεταξύ εργασίας σε καφετέρια/ξενοδοχείο ή συνεργατικό χώρο εργασίας (coworking space). Οι συμμετέχοντες απάντησαν πως όταν ταξιδεύουν, πηγαίνουν σε χώρους κοινής εργασίας γιατί θέλουν ένα καλό εργασιακό περιβάλλον. Επίσης ανέφεραν ότι οι χώροι coworking είναι καλύτεροι για σοβαρή δουλειά, ενώ η εμπειρία του καφέ είναι ότι αποσπάται η προσοχή.
Παρατηρήθηκαν δύο τάσεις στην άνοδο του coworking: μια παγκόσμια εξάπλωση του coworking και η ανάδειξη λίγων πόλεων ως «συνεργατικά hotspot». Αυτές οι τάσεις προτείνουν ότι το coworking θα μπορούσε να είναι πόλος έλξης για τους ψηφιακούς νομάδες και θα μπορούσε να ωθήσει σημαντικά τουριστική ανάπτυξη των χωρών. Ένα από τα παραδείγματα ενός τέτοιου hotspot είναι το Μπαλί της Ινδονησίας, όπου το Υπουργείο Τουρισμού τονίζει τη σημασία προσέλκυσης ψηφιακών νομάδων. Άλλα τέτοια παραδείγματα έχουμε στην Ταϊλάνδη, στο Μεξικό, στην Ινδονησία και την Πορτογαλία. Πολλές χώρες αναγνώρισαν τις δυνατότητες που παρέχει η προσέλκυση των Digital Nomads ειδικά κατά την διάρκεια του Covid 19 που τα ταξίδια περιορίστηκαν και έκαναν κινήσεις προσέλκυσής τους.
Τον Ιούνιο του 2020, η Εσθονία εισήγαγε μια «ψηφιακή νομαδική βίζα» που επιτρέπει μέγιστη διαμονή ενός έτους για εργαζόμενους που εκτελούν τα καθήκοντά τους εξ αποστάσεως χρησιμοποιώντας τεχνολογία τηλεπικοινωνιών (E-residency, 2020). Υπό την πίεση των οικονομικών δυσκολιών λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, τον Ιούλιο του 2020, η κυβέρνηση των Μπαρμπάντος εισήγαγε μια βίζα που ονόμασε «12μηνο καλωσόρισμα στα Μπαρμπάντος» για την προσέλκυση απομακρυσμένων εργαζομένων να παραμείνουν στο νησί (Κυβέρνηση Μπαρμπάντος Υπηρεσία Πληροφοριών, 2020).
Τον Ιούλιο του 2020, η κυβέρνηση της Γεωργίας ανακοίνωσε μια νέα πολιτική θεωρήσεων βίζας που στοχεύει στην προσέλκυση εξ αποστάσεως εργαζομένων και αυτοαπασχολούμενων ώστε να ζουν και να εργάζονται εκεί για να τονώσουν την οικονομία με ασφαλή και ελεγχόμενο τρόπο. Όσο για το 2020, άνοιξαν δεκαέξι χώρες τα σύνορά τους για ψηφιακούς νομάδες, συμπεριλαμβανομένου του Μεξικού, της Πορτογαλίας και της Ισλανδίας τον Ιανουάριο του 2021 η Κροατία εντάχθηκε σε μια ψηφιακή πρωτοβουλία νομαδικών θεωρήσεων βίζας (Υπουργείο Εσωτερικών, 2021). Πρόσφατες πολιτικές αλλαγές σε αυτές τις χώρες αναγνωρίζουν τις δυνατότητες και την σημασία των digital nomads για την τουριστική βιομηχανία. Η Ελλάδα αναγνωρίζοντας την σημασία του ζητήματος τον Σεπτέμβριο του 2021 ψήφισε σχετική νομοθεσία για ελεύθερους επαγγελματίες ή μισθωτούς, οι οποίοι εργάζονται εξ αποστάσεως με τη χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) με εργοδότες ή πελάτες εκτός Ελλάδας (ψηφιακοί νομάδες – digital nomads) για χρονική περίοδο έως δώδεκα (12) μήνες χορήγηση άδειας παραμονής έως 12 μήνες.
Εάν εξετάσουμε τον συσχετισμό ανάμεσα στις αντιλήψεις των ψηφιακών νομάδων για τον ιδιαίτερο προσωπικό τους τρόπο ζωής και τους κατάλληλους γι’ αυτό προορισμούς μπορούμε να εξάγουμε ιδιαίτερα χρήσιμα συμπεράσματα. Αρχικά υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους Digital Nomads και άλλα είδη ταξιδιωτών. Οι ψηφιακοί νομάδες έχουν μεγάλη εστίαση στην εργασία κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους. Επιλέγουν όμως τα ταξίδια τους με βάση τις δυνατότητες αναψυχής στον προορισμό, κάτι το οποίο τους διαφοροποιεί από τους Business travellers.
Σίγουρα οι ψηφιακοί νομάδες είναι άνθρωποι με διαφορετικούς τρόπους ζωής και προσωπικές αξίες και κατά συνέπεια καμία εμπειρία δεν θα ταιριάζει σε όλους. Ωστόσο, μελέτες διαπίστωσαν ότι ο κοινός χώρος εργασίας (coworking space) παρέχει πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλους απομακρυσμένους χώρους εργασίας για τους περισσότερους και οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για αυτό θεωρώντας το πολύτιμη εμπειρία. Ακολουθώντας τα ευρήματα μπορούμε να πούμε ότι η εμπειρία σε χώρους κοινής εργασίας και ο εμπλουτισμός της μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην προώθηση των προορισμών για ψηφιακούς νομάδες.
Ο ψηφιακός νομαδισμός είναι ένα φαινόμενο που δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς στον σύγχρονο τουρισμό αλλά άρχισε να συζητείται λόγω της αυξανόμενης κινητικότητας. Γιατί είναι τόσο σημαντικό να κατανοήσουμε τους ταξιδιώτες ψηφιακού νομάδες; Επειδή ως τάση αναμένεται να αναπτυχθεί και μετά την πανδημία. Μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση αυτού τύπου ταξιδιού, με μακροχρόνια δέσμευση είναι απαραίτητη. Αναγνωρίζεται πλέον διεθνώς ότι οι παραδοσιακοί και καθιερωμένοι τύποι τουρισμού δεν ταιριάζουν στο νέο είδος ταξιδιώτη.
* Η Ακριβή Βαγενά είναι Σύμβουλος Τουρισμού, MSC Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων ΕΑΠ, PHD Διοίκησης Επιχειρήσεων Πανεπιστήμιο Πατρών.
