Η Βιάννος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

του Δημήτρη Γ. Χρηστάκη

[χρόνος ανάγνωσης 3 λεπτά και 19 δευτ.]

(3ο μέρος)

Η παιδεία γίνεται
με την έρευνα
επί την εκπαίδευση

H συνεισφορά της Βιάννου στην ιστορία εκτείνεται, πέρα από την υπόστασή της ως θύμα ενός εγκλήματος. Η κατανόηση της κοινωνικής, της οικονομικής και της ηθικής της υπόστασης είναι υπόθεση πλατιάς και βαθιάς μελέτης της ιστορίας της Βιάννου η αποτύπωση της με λειτουργικές και λογικά συνεκτικές λεπτομέρειες. Ενδεικτικά λοιπόν αναφέρω μερικά ονόματα προσώπων που συνέβαλλαν μεταξύ πολλών άλλων, ίσως και σημαντικότερων αλλά ανώνυμων, στην έκφραση αλλά και στην διαμόρφωση του κοινωνικού χαρακτήρα των Βιαννιτών την δεκαετία του 1940.

Στη Βιάννο οι μαθητές του Γυμνασίου πριν τον πόλεμο, εργαζόμενοι σκληρά οι περισσότεροι, διάβαζαν αλλιώς την ιστορία του ανθρώπου στην καθημερινότητα του παιχνιδιού, της δουλειάς, του έρωτα και του αγώνα της αναγνώρισης της προσωπικότητας και αυτό είχε σημαντικές συνέπειες στην εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας στον εικοστό αιώνα. Με την απόσταση του χρόνου από εκείνη την εποχή και μπροστά σε τετράδια που έχουν μείνει από τότε μπορούμε να εκτιμήσουμε ποιους είχαμε γονείς, συγγενείς και συχωριανούς και γιατί αυτοί οι άνθρωποι κατάφεραν να αναστήσουν ένα καμένο τόπο παρά τους διωγμούς και την καταφρόνια του κράτους. Το κράτος αυτό που συνέχισε ό,τι έκανε πριν τον πόλεμο και το είχε παραδώσει στους Γερμανούς οι οποίοι το επέστρεψαν πίσω πλουσιότερο στα αφεντικά τους. Ας δούμε κάποια ονόματα λοιπόν

Ο επίσκοπος Πέτρας και Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Τίτος Ζωγραφίδης (1859-1933) από τη Γαλίφα, ο οποίος με το ντουφέκι αλλά και με την ποιμαντική του, αυτή την ποιμαντική την διαπνεόμενη από τον τριαδικό θεό μας καλά θεμελιωμένη στους λόγους που απηύθυνε και στην πράξη του, συνέβαλε αποφασιστικά στην ίδρυση και λειτουργία των σχολείων στα χωριά μας και στην διάδοση της Ελληνικής παιδείας σε όλα τα χωριά της Βιάννου.

Ο γνωστός μεγάλος Βιαννίτης δημοσιογράφος και λογοτέχνης Κονδυλάκης Γιάννης (1861−1920) ανέδειξε την συνοχή και την ομορφιά της Βιαννίτικης κοινωνίας.

Ο Βιαννίτης πρώτος πρωθυπουργός της Κρητικής πολιτείας και αρχιτέκτονας της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδας, ο νομικός Γεώργιος Παπαμαστοράκης (1863 – 1923) συνεπήρε πολλούς Βιαννίτες, ακόμη κι αντίθετους στις ιδέες του, στους αγώνες του, ένοπλους, κοινωνικούς και νομικούς προτείνοντας ένα όραμα για μια Ελλάδα ενωμένη και πολιτισμικά συνεκτική. Μεταξύ άλλων συνέβαλε στην Τηλεφωνική, Τηλεγραφική και Ταχυδρομική (ΤΤΤ) σύνδεση της Βιάννου και του Πεύκου με ΤΤΤ.

Ο πρωτομάστορας, Μιχάλης Γελασάκης (Μπίστης 1888 – 1973) από το Λουτράκι της Άνω Βιάννου μαζί με τα παιδιά του κι άξιους συνεργάτες έχτισε πολλά κτήρια άρτιας αρχιτεκτονικής αισθητικής, αντοχής και λειτουργικότητας. Ο πρωτομάστορας αυτός έχτισε, με δική του μελέτη και σχέδιο ονομαστούς ναούς στη Νεάπολη, το Χόνδρο και αλλού, κατασκεύασε ελαιοτριβεία και υδραυλικές εγκαταστάσεις αλλά και το κτήριο του Γυμνασίου της Βιάννου (1928 – 1931), ένα μνημείο βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, υπόδειγμα για τους αρχιτέκτονες σχολικών κτιρίων του οποίου η λειτουργία από το 1932 που εγκαινιάστηκε μέχρι σήμερα δημιουργεί πνευματική κίνηση και συμβάλει στην πρόοδο της ευρύτερης περιοχής της επαρχίας Βιάννου.

Η εκπαίδευση στη Βιάννο υπήρξε πάντα στο κέντρο του πόθου των ανοικτών οριζόντων Βιαννιτών. Δύο ιδιωτικά σχολεία, του Πλουμίδη στην Βιάννο και του Κονδυλάκη στον Άγιο Βασίλειο λειτούργησαν στην Βιάννο πριν από το Δημόσιο Γυμνάσιο. Το πρώτο δημοτικό σχολείο στον Άη Βασίλη παρήγαγε σε βάθος δυο δεκαετιών πολλούς γιατρούς και δικηγόρους. Ονόματα δασκάλων της Βιάννου που έμειναν στην ιστορία είναι του Μανόλη Ραπτάκη, του Λεωνίδα Κόμη, της κας Ζαμπετάκη, του δημοδιδάσκαλου Ηγουμενίδη, του Γιώργου Χρηστάκη, του Μανόλη Καδιανάκη και πολλών άλλων.

Σημαντικοί καθηγητές πέρασαν από το Γυμνάσιο της Βιάννου και είναι μεγάλος ο αριθμός τους. Ενδεικτικά αναφέρω τον σημαντικό μαθηματικό και φημισμένο μουσικό τον Στάθη Μάστορα (1892 – 1943) δολοφονημένο επιδεικτικά και δημόσια από τους Γερμανούς, και τον αγωνιστή του ΕΛΑΣ και κυνηγημένο μετά την αποχώρηση των Γερμανών από το εμφυλιπολεμικό ξενόδουλο καθεστώς στην Ελλάδα, φυσικό Λευτέρη Μαστρογιωργάκη (1920 – 2000), σημαντικό δάσκαλο αξέχαστη προσωπικότητα στους τυχερούς μαθητές του. Οι καθηγητές αυτοί έδιδαν ζωή στα χωριά πέραν των τακτικών εγκύκλιων μαθημάτων που δίδασκαν εφαρμόζοντας και πρωτοποριακές διδακτικές μεθόδους. Οι δάσκαλοι στα χωριά της Βιάννου την εποχή πριν τον πόλεμο έπαιξαν τον σημαντικότερο ρόλο στην παιδεία των Βιαννιτών ως εκπαιδευτές. Αυτή η μεγάλη αλήθεια για την παιδεία, η σημασία της παιδικής και της βρεφικής ηλικίας ήταν γνωστή ως αρχή της κοινωνικής ζωής στις γυναίκες και στους άντρες των χωριών αυτών.

Τα παιδιά από τότε που μπορούσαν να περπατήσουν, ήταν ελεύθερα να ερευνήσουν να τρέξουν στους δρόμους του χωριού και στα χωράφια όπως ‘ελεύθερα’ ήταν και να διαβάσουν και τα μαθήματά τους και να ψάξουν την φύση και τις τέχνες των μεγαλύτερων. Η έρευνα και η εκπαίδευση ξεκινούσε από την παιδική ηλικία με την κατασκευή των παιχνιδιών και τον συνδυασμό των μαθημάτων με τις εμπειρίες του παιχνιδιού. Όλη η κοινότητα ήταν υπεύθυνη για την σωματική και την ψυχική υγεία των παιδιών. Λάθη και αμέλειες και κακής προαίρεσης πράξεις πάντα γίνονταν όμως η γενική αρχή του σεβασμού αξιών και προσώπων ήταν γνωστή από τα παιδικά χρόνια στην πράξη του παιχνιδιού αλλά και της συμμετοχής στην οικονομία της οικογένειας και της γειτονιάς.

Η συμβολή των Νοσοκόμων και των Μαιών, των Γιατρών, των Γεωργών, των Κτηνοτρόφων, των Ξυλουργών, των Σιδηρουργών-Χαρκιάδων, των Ραπτών και Μοδιστρών, των Εμπόρων και όλων των συντελεστών της τοπικής οικονομίας ήταν σημαντική και είχε πολλαπλασιαστική επενέργεια στην σύνθεση της συνολικής αξίας της τοπικής κοινωνίας, σε αυτό που κάποιοι μελλοντικοί οικονομολόγοι θα ονομάζουν Αξία Κοινωνίας, αξία γινόμενη από την αξία χρήσης επί την ανταλλακτική αξία των πραγμάτων και των πράξεων μας.