[χρόνος ανάγνωσης 2 λεπτά και 31 δευτ.]
Οι ελλείψεις φαρμάκων είναι συχνό φαινόμενο στην ΕΕ εδώ και χρόνια. Παρόλα αυτά, η Ένωση δεν διαθέτει ακόμη ένα καλοκουρδισμένο σύστημα που να της επιτρέπει να αντεπεξέρχεται στις σοβαρές ελλείψεις. Τα προαναφερθέντα αποτελούν διαπιστώσεις της νέας έκθεσης του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).
Ειδικότερα το ΕΕΣ στην έκθεσή του αναφέρει:
Παρόλο που τα μέτρα που έχει λάβει η ΕΕ τα τελευταία χρόνια αποδείχθηκαν ιδιαίτερα χρήσιμα, τα διαρθρωτικά προβλήματα δεν έλειψαν ποτέ και οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων των ελλείψεων παραμένουν σε πρώιμο στάδιο. Και καθώς θα χρειαστεί χρόνος για να καρποφορήσουν, οι Ευρωπαίοι πολίτες κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή από ελλείψεις, μεταξύ άλλων σε κοινά αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα για σοβαρές ασθένειες.
Οι ελλείψεις μπορούν να αφορούν όλες τις κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των καινοτόμων φαρμάκων που είναι κατοχυρωμένα με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, των γενόσημων φαρμάκων που δεν καλύπτονται από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή των εμβολίων. Για κρίσιμες ελλείψεις μιλάμε όταν σε μια χώρα δεν υπάρχουν κατάλληλες εναλλακτικές και χρειάζεται η συντονισμένη δράση της ΕΕ για την κάλυψη της έλλειψης. Οι κορυφώσεις που έχουν αναφερθεί στην ΕΕ σημειώθηκαν το 2023 και το 2024, με τις χώρες της να παρουσιάζουν κρίσιμες ελλείψεις σε 136 φάρμακα μεταξύ Ιανουαρίου 2022 και Οκτωβρίου 2024.
«Οι ελλείψεις φαρμάκων μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις για τους ασθενείς, υπονομεύουν τη δημόσια υγεία και κοστίζουν ακριβά για τους γιατρούς, τα φαρμακεία αλλά για και ολόκληρη τη χώρα κάθε φορά», δήλωσε ο Klaus Heiner Lehne, Μέλος του ΕΕΣ και επικεφαλής του ελέγχου. «Η ΕΕ χρειάζεται ένα αποτελεσματικό φάρμακο για να θεραπεύσει τις κρίσιμες ελλείψεις και να ξεριζώσει τα βαθύτερα αίτιά τους. Πέραν όλων των άλλων, είναι και θέμα ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας.»
Το κλιμάκιο ελέγχου διαπίστωσε ότι το σύστημα πρόληψης και μετριασμού των ελλείψεων σε κρίσιμα φάρμακα χρήζει βελτίωσης, καθώς το σχετικό νομικό πλαίσιο δεν επαρκεί και δεν υπάρχουν έγκαιρες και αξιοποιήσιμες πληροφορίες. Μολονότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) είδε τον ρόλο του να αναβαθμίζεται τα τελευταία χρόνια, ιδίως κατά την πανδημία, και κατέβαλε σοβαρές συντονιστικές προσπάθειες για τον μετριασμό των επιπτώσεων των ελλείψεων, δεν διαθέτει ακόμη τις νόμιμες εξουσίες που χρειάζονται για να μπορεί να υποστηρίξει τις χώρες της ΕΕ όταν δεν συντρέχει περίπτωση υγειονομικής κρίσης. Επιπλέον, δεν ενημερώνεται αρκετά έγκαιρα για τις ελλείψεις, ώστε να μπορεί να λαμβάνει μέτρα για την αποτροπή τους. Με τον έλεγχο διαπιστώθηκε επίσης ότι ο ΕΜΑ δεν διέθετε τις πληροφορίες που χρειαζόταν, για να μπορεί να συμβάλει στον μετριασμό υφιστάμενων ελλείψεων, καθώς οι σχετικές γνωστοποιήσεις από τη βιομηχανία συχνά έρχονταν αργοπορημένα και ήταν ελλιπείς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαπιστώσει ότι τα βαθύτερα αίτια των ελλείψεων είναι πολλά, όπως τα τρωτά σημεία της αλυσίδας εφοδιασμού, καθώς τμήματα της παραγωγής, ιδίως όσον αφορά τα αντιβιοτικά και τα παυσίπονα, έχουν μεταφερθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ασία. Η ίδια εργάζεται για την αντιμετώπισή τους, οι προσπάθειές της όμως είναι στα σπάργανα και οι προκλήσεις πολλές. Για παράδειγμα, η υποχρέωση της βιομηχανίας για συνεχή εφοδιασμό δεν αποδίδει στην πράξη. Απέναντι στις διαρκώς αυξανόμενες ελλείψεις, πολλές χώρες της ΕΕ άρχισαν να δημιουργούν αποθέματα χωρίς να συντονίζονται μεταξύ τους, γεγονός που θα μπορούσε να επιδεινώσει τις ελλείψεις σε άλλες χώρες της. Επομένως, αν και ο πρώτος κατάλογος κρίσιμων φαρμάκων σε επίπεδο ΕΕ είναι σημαντικό βήμα προόδου, όσα έχουν γίνει μέχρι στιγμής δεν εξασφαλίζουν τη διαθεσιμότητά τους. Μάλιστα, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι ορισμένα σπάνιζαν σε κρίσιμο βαθμό.
Η ενιαία αγορά της ΕΕ για τα φάρμακα είναι κατακερματισμένη, γεγονός που θέτει φραγμούς στην ελεύθερη ροή και τη διαθεσιμότητά τους και δημιουργεί ανισότητες στην πρόσβαση. Τα περισσότερα φάρμακα αδειοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο, αλλά και αυτά που λαμβάνουν άδεια για ολόκληρη την ΕΕ δεν διατίθενται σε όλες τις χώρες, ενώ οι συσκευασίες διαφέρουν από τη μια χώρα στην άλλη. Επιπλέον, η Επιτροπή δεν έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την άρση των διασυνοριακών εμπορικών φραγμών. Ως εκ τούτου, δεν ήταν εύκολο να μετριαστούν οι ελλείψεις με αναδιανομή των φαρμάκων, ενδεχομένως.
Η Επιτροπή έχει προβεί σε κάποιες αρχικές ενέργειες, προτείνοντας αλλαγές στην ενωσιακή νομοθεσία. Η έγκριση των αλλαγών αυτών θα μπορούσε να φέρει σημαντικές βελτιώσεις στο σύστημα, αν και το ΕΕΣ προειδοποιεί ότι ενδέχεται και να μη λύσουν όλα τα προβλήματα, όπως η ανάγκη έγκαιρης αναφοράς των ελλείψεων ή άσκησης επιρροής στη δράση της βιομηχανίας σε περίπτωση κρίσιμης έλλειψης.
